ئەرشیفەکانى هاوپۆل: دەوڵەت

هاوڵاتی جێگیر (قەپات)

نوسینی: جوتیار ئاغا
لە عەرەبیەوە وەرم گێڕاوە

بیرمەندی فەرەنسی ئەنتوان دولا بواسییە لە کتێبەکەی بەناوی (کۆیلەیی خۆبەخش) دەڵێ: ” کاتێک گەلێک توشی داپڵۆسین دەبێت بۆ ماوەیەکی درێژخایەن، ئیتر خەڵکەکە لەگەڵ چەوسانەوە ڕادێت و ئازادی ناوێت. توێژێکی نوێ دەردەکەون بەناوی (هاوڵاتی جێگیر)”. لەم ڕۆژگارەدا هاوڵاتی ئێمە لە جیهانێکی تایبەتیدا دەژێت، کە لە سێ شتدا دەیبینیەوە:
١. ئاین
٢. پاروە نان
٣. دووگۆڵی
ئاین، لەلای هاوڵاتی جێگیر پەیوەندی بە دادپەروەری و حەقەوە نییە، بەڵکو کردنی چەند ڕێوڕەسمێکی ئاینییە و خۆهەڵواسینە بە ڕووپامایی، کار ناکاتە سەر کردەوەکانی. بە نمونە ئەوانەی خەریکی درۆ و قۆڵبرین بەردەوام، هەست بە گوناحە دەکەن، کاتێک نوێژێکیان لەدەست بچێت لەکاتی خۆیدا. وە بەرگری لە ئاینەکەی ناکات، گەر نەزانێت زیانی نییە بۆ پەزەکانی.
ڕەنگە بەلەسە ببێت بە ڕێگەپێدانی نێربازی لە هەندێک دەوڵەت، بەبیانوی ئەوەی دژی ئیرادەی خوایە. بەڵام نقەی لێوە نایەت لەسەر ئەو هەموو گرتن و کوشتنەی دەوڵەتەکەی دەیکات ئەو هەموو ئەشکەنجەدانە. بگرە زۆرجار شوکوری خودا دەکات، کە ماوە.
پاروەنان، کۆڵەکەی سەرەکییە لەلای هاوڵاتی جێگیر. ئەو حەقی نییە بەهیچ شتێکی سیاسییەوە، بەڵکو خۆی کۆدەکاتەوە لەوەی نان پەیدا بکات و منداڵی گەورە بکات. دوایی کچەکانی بەشو دەدا و منداڵەکانی دەخاتە سەر ئیش و لە کۆتایی تەمەنی دەستدەکات بەخوێندنەوەی کتێبە ئاسمانییەکان و سەردانی ماڵی خواش دەکات بۆ ئاخیر خێری.
هەرچی دووگۆڵییە، هاوڵاتی قەپات بە هەموو ئاواتەکانی دەگات، کە لێی بێبەشە. دووگۆڵی لە ماوەی ٩٠ خولەکدا هەرچی خەمی هەیە لەکۆڵی دەکاتەوە و دادپەروەری بۆ دەهێنێت. چونکە لەو ماوەیەدا هەموو پەیوەستن بەو یاسایانەی دانراون و بەسەر هەموودا جێبەجێ دەکرێن.هاوڵاتی جێگیر یا قەپات، تەگەرە و لەمپەری سەرەکییە لەبەردەم هەر پێشکەوتن وگۆڕانکارییەک

ڕۆژی جیهانی تێخشاندن – لە ئەدەبیاتی سورییەوە

کابرایەک خەڵکی کوێرە گوندێکی لای دێر الزورە لە سوریا. بەبۆنەی ماستاوچێتی حیزبەوە دەبێتە بەڕێوبەری گشتی و مەسولی دیوانی وەزارەت. کاتێک بودجەی ساڵانە ١٨ ملیۆن لیرە قسور دێنێت. بانگی کۆنترین ژمێریاری دەزگاکە دەکات و دەڵێ: ئەرێ ئەی هاوار بۆ وامان لێ هاتووە؟ ئەویش دەڵێ: گەورەم هەموو ساڵ وایە. ئەویش دەڵێ: ئەی چۆن کەس لەسەر دزی دەرنەکراوە؟ ئەویش دەڵێ: بۆنەیەک دەکەین، ئەو ١٨ ملیۆنە لە زوڕنا، لافیتە، دەنگخۆش، وتاربێژ وە تەلەفی کورسی و مێز پڕدەکەینەوە. ئەوە ئاسانە گەورەم، بەس کێشەیەکی ترمان هەیە! ئەویش دەڵێ: نەڵێی نابێت، چییە؟ دەڵێت: بەس مانگی هەشتە و هیچ بۆنەیەکمان نییە. تۆ هیچ بۆنەیەکت بەخەیاڵدا دێت؟ بەڕێوبەر دەڵێ: لە گوندەکەمان مانگی هەشت دەچوین بۆ چیلکە کۆکردنەوە. لەوێ کچی وەکو خۆمان دەدۆزیوە و خۆمان لەیەکتری دەخشاند. ئەویش دەڵێ: کەواتە گەورەم ئاهەنگێک ساز دەکەین بەناوی: چنینەوە و تێخشان!
جــا میللەتێک زمانەکەی فت، زەویەکەی هیچ، دەوڵەتەکەی توڕەهات. هەر جارناجارێک ڕۆژێک دیاری دەکات و بۆنەیەک بۆ تێخشان

ڤیستیڤاڵی نێودەوڵەتی – نوسینی: #عەزیز_نەسین (کوردێنراوە)

هاوپیشەکارانی ئەزیز و لیژنەی ئامادەکاریی بۆ گەورەترین ڤیستیڤاڵی نێودەوڵەتی. زۆر گرنگە ڕووی گەل و ناوچەکەمان سوور بکەین لە نێو میللەتانی تر بۆ بەرهەم و پیشەسازی. وە جێگای خۆیەتی باشترین بەرهەم نمایش بکەین. جا دەمەوێت بزانم ڕای ئێوە و پێشنیازتان؟
– دکتۆر موزەفەر (دکتۆرا لە وزە و خەرجی ناوەکی): گەورەم من دەڵێم هەندێک گڵۆپ و شقارتەی خۆماڵی دابنێین؟
* ئەی دەمخۆش، بەڵام لێیان دەنوسین: ” تکایە دایمەگرسێنە و دەستی لی مەدە” خۆت دەزانی زۆریان بەتازەیی ئیش ناکەن!
– دکتۆر عارف (دکتۆرا لە جۆرایەتی کەلوپەل و پۆشاک): گەورەم چۆنە گۆرەوی و تراکسۆدی کارگەی چنین و پۆشاکی شارەکەمان بنێرین؟
* تۆش دەمخۆش، بەڵام لێیان دەنوسین ”تکایە بۆ لەبەرکردن و دەستلێدان نییە”. چونکە خۆمان دەزانین یەکسەر دەدڕێن!
– دکتۆرە سەعادەت (دکتۆرا لە مەقامی میللی و قەتار): من پێشنیار دەکەم بە ناردنی هەندێک خەنجەری دەبان بەمسکی عەنبەر و شاڵی مەرەزی خۆمان و تەسبیحی ئەبڵقەق و کڵاشی هۆرامی، کە چەپ و ڕاستی نییە و جێگای بایەخی گەلان دەبێت.
* بەڕاستی خانم زۆر بەجێیە. ئێستا بە لیژنەی کڕین دەڵێم: بڕۆن باشترین خەنجەر و تەسبیح و شاڵ بەرن.
(پاش تەواوبوونی ڤیستیڤاڵ و هاتنەوەی وەفد بە سێ ڕۆژ)
– ڕووداو: گەلانی دنیا بەو کبریتەی لەلایەن سەرۆکی حکومەتەوە بەردی بناغەی دانرا سەرسام بوون.
– کوردسات: ئەو کارگانەی بە هیمەتی سەرۆک کۆمار کرانەوە، ئێستا بەرهەمەکانی دەچنینەوە.
– سبەی: گەرچی کێشەی گەندەڵی هەیە، بەڵام پشتگیری شاڵ و کڵاش و تەسبیح لەدەرەوە وەکو کورد ئەرکمانە وەکو ئۆپۆزسیۆن.
(لیژنە و یاوەرانی ڤیستیڤاڵەکە لە ژووری بەڕێوبەرن دوای سەفەر)
ئادەی پێم بڵێن: چۆن بوون، چیتان کرد، چەند خەڵک هات بەوردی دوور لە مێدیا و ناونیشانی حیزبی؟
– ڕاستی گەورەم، شقارتە و گڵۆپ و گۆرەوی و کراسەکان هەر لە بارکردن و داگرتن دڕان و تێکچوون. بەڵام زۆر حەیف خەنجەر و شاڵ و ئەبڵەقەکەش بەهۆی گرانیانەوە دزران هەر کاتی نمایش وە کڵاشەکەش کە ئەوناوەیان شۆری، تێکچوو!
* ئەی لەشیان داڕزێ ئەرێوەڵا، سەیر سەیری ئەو وڵاتە پێشکەوتوانە بکە چۆن تێکچوون. خۆزگەمان بەلای خۆمان!
– گەورەم ڕاستی نەدەبا ئەو شتە بەنرخانە بنێرین
* گوێی مەدەرێ، شاڵ و کڵاشەکە هی چینە و خەنجەرەکەش دەسکەکەی باغە و تەسبیحەکەش لە ژێر پردەکە لە مناڵمان کڕیووەتەوە. موهیم ڕووی گەلەکەمانە لەنێو گەلانی تر. بژین